به موجب ماده 1082 قانون مدنی به مجرد عقد ، زن مالک مهریه می شود و می تواند هر گونه تصرفی که بخواهد در مهریه انجام دهد که بخشیدن مهریه به همسر نیز یکی از آنهاست .

مهریه مهمترین حق مالی است که زن از زمان عقد مالک آن می شود. از همان موقع می تواند آن را از همسرش مطالبه کند و یا آن را ببخشد و از این طریق ذمه همسرش را بری کند.

زنان بسیاری در طول زندگی مشترک تصمیم به بخشیدن تمام یا قسمتی از مهریه خود می‌گیرند. برای این کار باید به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه کرده و با در دست داشتن مدارک شناسایی وسند ازدواج خود از سردفتر تقاضای تنظیم سندی با مضمون بخشش مهریه نمایند .ولي گاهی در عمل برای جلوگیری از به وجود آمدن یک سری مشکلات ، دفترخانه ها شرایطی چون اجازه پدر را برای بخشیدن مهریه در نظر می گیرند .

نحوه بخشیدن مهریه به چند صورت است ؟

**۱. هبه غیرمعوض **
در این مورد زن بدون هیچ عوضی، مهریه خود را می بخشد یعنی بدون اینکه انجام یا عدم انجام کاری را از زوج بخواهد.مهريه خود را هبه ميكند .

حق رجوع زوجه بعد ازبخشش به مهریه

حق رجوع به مهريه در هبه غیر معوض هميشه وجود دارد .زن در صورتي می‌تواند نسبت به آنچه که بخشیده رجوع کند .كه طبق مقررات مربوط به هبه ،باقي بودن عين آن ها اثبات گردد .و آرائي هم در اين خصوص صادر شده ،است درمقابل عده ايي معتقدند به استناد ماده ٨٠٦قانون مدني هرگاه داين طلب خود را به مديون ببخشد حق رجوع ندارد .به نظر ميرسد در خصوص مهريه هايي كه وجه نقد است و سكه اتفاق نظر وجود دارد و اين نظر درست است . و امكان رجوع وجود ندارد زيرا كلي في الذمه است .محل اختلاف امكان رجوع از بخشيدن مهريه اي مثل خودرو يا ملك شخصي باشد لازم به ذکر است که زوجین می توانند عدم رجوع از هبه را ضمن عقد لازم دیگری شرط نمایند در این صورت هم رجوع از بخشش امکان ندارد.
٢.هبه معوض **
زوجه در عوض بخشش مهریه انجام یا عدم انجام کاری را از زوج می خواهد ، مثلا در عوض موافقت زوج با طلاق ، تمام یا قسمتی از مهریه خود را به او می بخشد. در هبه معوض در صورتی که عوض هم داده شده باشد طبق ماده ۸۰۳ قانون مدنی ، قابل رجوع نمی باشد
**۳. ابراء
در این مورد زوجه حق شوهرش را نسبت به مهریه ساقط می کند مثلا می گوید تو نسبت به پرداخت مهریه بری الذمه هستی.(اسقاط دین).اساساً ابراء اسقاط دین می‌باشد و قابل رجوع نیست.
. اما در مورد بخشش (بذل)مهریه در مقابل طلاق ، اگر زوجه در دوران عده به مهریه رجوع کند زوج نیز حق رجوع به زوجیت را خواهد داشت اگر بخشیدن مهریه در قالب بذل تمام یا قسمتی از مهریه در طلاق خلع باشد زوجه ميتواند به مابذل رجوع كند . فرض کنید طلاق توافقی بوده و زوجه تمام مهریه را در قبال طلاق بذل کرده است در ایام عده زوجه می تواند با مراجعه به دفترخانه ای که صیغه طلاق را خوانده است ،طی درخواستی رجوع به مابذل کند. این رجوع در صورتی است که زن عده داشته باشد یعنی باکره یا یائسه نباشد. با (رجوع به مهریه پس از طلاق توافقی)در واقع طلاق بائن تبدیل به طلاق رجعی می شود.
٤.اگر مهریه در **قالب عقد صلح **در عوض چیزی صلح شده باشد، امکان رجوع برای زوجه وجود ندارد.
٥.اگر زن سندی (نوشته ای) به زوج داده باشد و اقرار به دریافت مهریه کرده باشد کار بسیار دشوار است زیرا ادعای بعدی زن ،انکار بعد از اقرار محسوب می شود که در محاکم مسموع نیست ،مثلا دیده شده است که زوجین به دفترخانه اسناد رسمی مراجعه کرده اند. وبرای بخشیدن مهریه زن سند اقرار نامه مهریه را امضاء کرده است. در این حالت مهریه دریافت شده محسوب می شود و ادعای بعدی نگرفتن مهریه پذیرفته نمی شود مگر این که زن ثابت کند که اقرار او فاسد یا مبنی بر اشتباه و غلط بوده است. (ماده ۱۲۷۷ قانون مدنی)
٦.اگر سندی (نوشته ای) بین زوجین رد و بدل شود مبنی بر این که با توافق مهریه مندرج در عقدنامه را کم یا زیاد کرده اند حسب نظریه شورای نگهبان این افزایش یا کاهش مهریه غیر شرعی محسوب می شود و بلا اثر است.
٧.به نظر مي رسد اگر زوجه در یک برگ عادی به تعبیر حقوقی سند عادی مهریه را بذل یا ذمه شوهر را ابرا ء کند و امضا كند به ضرر او در دادگاه سندیت داشته باشد .

اگر زنی در خانه و در برگه عادی مهریه اش را به شوهرش بذل (ببخشد) و بعد از چندین سال قرار باشد طلاقی اتفاق بیافتد یا اینکه زن از مرد درخواست پرداخت مهریه را نماید این نوع از بخشش بدون حضور شاهد،قانونی و مورد قبول دادگاه خواهد بود؟

بايد بگوییم برای بخشیدن حقوق مالی الزامی به حضور شاهد در قانون مطرح نشده است.با توجه به این که اگر زن ادعای هبه کردن مهریه به شوهر را نماید چون هبه تحت شرایطی قابل رجوع است ممکن است مرد برای اثبات این امر که زن مهریه اش را بذل كرده به مشکل بخورد و هیچ شاهدی هم نباشد تا به نفع مرد شهادت دهد.
مثلا زن و مردی در خانه و بدون حضور هیچ شخص دیگری اقدام به نوشتن برگه ای با مضمون بخشش مهریه(بذل) می کنند و زن آن را امضا می کند و انگشت می زند این برگه را می توان تحت عنوان برگه تعهد، قانونی و قابل قبول دانست.
اما اگر زن بگوید به اجبار یا اکراه چنین کاری انجام داده و مرد هیچ شاهدی برای اثبات ادعای خود نداشته باشد نمی تواند بخشش مهریه توسط زن را به اثبات برساند؛ اصولا در دادگاه اثبات چنین امری بسیار مشکل خواهد بود.
مگر این که مرد مهریه را به زنش پرداخته باشد و این برگه را در همان تاریخ پرداخت مهریه از زن بابت رسید تحت عنوان بخشش مهریه(بذل) گرفته باشد و بتواند با مدارک و اسناد دیگری چنین چیزی را در دادگاه به اثبات برساند.
گفتیم برای بخشیدن مهریه الزامی به امضا برگه عادی و دست نویس زوجه توسط شاهد نیست، اما برای این که بتوان این امر را در دادگاه خانواده ثابت کرد که زن مهریه اش را بخشیده است ،لازم است مرد بتواند با شهادت شهود یا مدارک دیگر این کار زن را اثبات کند.
اگر مردی مهریه زن را به اشکال خاصی مثل به نام زدن اموال منقول و غیر منقول یا با پرداخت وجه نقد پرداخته باشد یا زن بخواهد به خاطر علاقه زیاد یا هر دلیل دیگری مهریه اش را به شوهرش ببخشد، می تواند بدون حضور در دفتر اسناد رسمی روی برگه عادی یا همان سند عادی اقدام به نوشتن اقراری تحت عنوان بخشش مهریه نماید.

اما برای این که این کار رسمی و مورد قبول دادگاه خانواده هم باشد بهتر است زوجین این برگه را به دفتر اسناد رسمی ببرند، در آنجا ثبت کنند سپس به دفتر ازدواجی که عقد کرده اند بفرستند تا در قسمت وقایع این ازدواج ثبت شود.
پس بخشیدن مهریه توسط زن بدون حضور در دفتر خانه قبول است این کار مي تواند با حضور شاهد و امضای آن ها انجام شود یا بدون حضور شاهد اما در صورتی که مرد بتواند با اسناد و مدارکی غیر از شهادت شهود بخشیدن مهریه توسط زن را اثبات کند. ازپرداخت مهريه معاف است .

٨. به نظر اگر زوجه در یک برگ عادی به تعبیر حقوقی سند عادی مهریه را ببخشد یا ذمه شوهر را ابرا ء کند و … به ضرر او در دادگاه این امضاء سندیت داشته باشد اگر چه که بهتر است در این خصوص سند رسمی تنظیم گردد. (ماده ۱۲۹۱ قانون مدنی)

٩. چه براي ، ابراء و یا هبه مطلقا نیازی به اجازه پدر زوجه نیست و این که بعضی از دفاتر اسناد رسمی اصرار می کنند فقط در صورت بودن نزدیکان درجه یک زن حاضر به تنظیم سند می باشند برای این است که مصلحت اندیشي شرایط زن و خودشان را می کنند وگرنه منع قانونی وجود ندارد.البته به شرطی که زوجه بالای ۱۸ سال تمام باشد.

عواقب بخشيدن مهريه

بخشیدن مهریه در دوران عقد ممکن است عواقب بسیار بدی برای زن به همراه داشته باشد مثلا مهریه زن شش دانگ منزل مسکونی است و زن آن را به شوهرش می بخشد حال با توجه به این که هنوز زوجین زندگی مشترک را آغاز نکرده اند و دخولی انجام نشده است زوجین تصمیم به طلاق می گيرند.

اگر زنی مهریه اش را به شوهرش ببخشد و بعدا زوجین تصمیم به جدایی بگیرند بایستی طلاقشان از نوع توافقی باشد . مگر این که زن طلاق بخواهد اما مرد راضی به جدایی نباشد و زن با پرداخت مالی علاوه بر مهریه اش رضایت شوهر به طلاق توافقی را جلب کند که در این صورت طلاق توافقی در قالب طلاق خلعی انجام می گیرد.
در طلاق خلعی زن باید با پرداخت مالی به شوهرش از او طلاق بگیرد زیرا زن آن قدر از شوهرش متنفر است که حاضر می شود مالی را به او پرداخت کند تا از قید زوجیت وی رهایی یابد.
این مالی که زن در طلاق خلعی به شوهرش می بخشد در اصطلاح حقوقی عوض نامیده می شود، این عوض می تواند کمتر یا معادل یا بیشتر از میزان مهریه تعیین شده برای زن باشد تا مرد در عوض پولی که می گیرد راضی شود زن را طلاق بدهد .
حالا اگر زنی مهریه اش را به شوهرش ببخشد و پس از مدتی قصد جدایی از وی داشته باشد، در این صورت باید مالی را به مرد پرداخت کند که اگر مهریه اش را نبخشیده بود به این میزان متضرر نمی شد زیرا در این صورت هم مهریه اش را بخشیده است و هم این که دوباره باید مجدداً مالی را به همسرش ببخشد تا از قید زوجیت وی رهایی پیدا کند.
مگر این که زن دلیل محکم و قابل اثباتی برای جدایی داشته باشد که در این صورت می تواند دادخواست طلاق را به دفتر خدمات الکترونیک قضایی ارائه کند تا از آن جا به دادگاه خانواده ارسال شود و دادگاه با بررسی آن رای طلاق را صادر کند .

اما اگر زن خواهان طلاق مهریه اش را نبخشیده بود شاید می توانست با تطمیع شوهرش به بخشیدن تمام یا بخشی از مهریه ، او را راضی به طلاق دادن و جدایی می‌ کرد.