امانت عبارت از مالی است که به وسیله یکی از عقود امانی یا به حکم قانون نزد شخصی سپرده شده باشد .
با توجه به مواد ٦٧٣و ٦٧٤خيانت در امانت را ميتوان چنين تعريف نمود : استعمال، تصاحب، تلف یا مفقود کردن توام با سوءنیت مالی که از طرف مالک یا متصرف قانونی به کسی سپرده شده و بنا بر استرداد یا به مصرف معین رسانیدن آن بوده است.
طبق ماده ۶۷۳ این قانون، «هر کس از سفید مهر یا سفید امضایی که به او سپرده شده یا به هر طریق به دست آورده است، سوء استفاده کند، به یک تا سه سال حبس محکوم خواهد شد.»
همچنین بر اساس ماده ۶۷۴ نیز «هر گاه اموال منقول یا غیر منقول یا نوشته‌هایی از قبیل سفته، چک، قبض و نظایر آن به عنوان اجاره یا امانت یا رهن یا برای وکالت یا هر کار با اجرت یا بی‌اجرت به کسی داده شده و بنا بر این بوده است که اشیای مذکور مسترد شود یا به مصرف معینی برسد و شخصی که آن اشیا نزد او بوده، آنها را به ضرر مالکین یا متصرفین آنها استعمال یا تصاحب یا تلف یا مفقود کند، به حبس از ۶ ماه تا سه سال محکوم خواهد شد.»
* موارد خیانت در امانت*:
١-استعمال :مصرف کردن یا استفاده کردن از مال مورد امانت جرم است. برای مثال شخصی اتومبیل خود را به دوستش امانت می دهد تا در پارکینگ منزل خودش از آن نگهداری کند ولی دوست او از آن اتومبیل برای مسافرکشی استفاده می کند. ٢-تصاحب : در موارد خیانت در امانت
یعنی شخص امین به جای انجام وظیفه اصلی اش مال را تصاحب كند به طوريكه دیگران گمان کنند او مالک مال است.
٣-اتلاف در خیانت در امانت: تلف کردن یا نابود کردن مال مورد امانت یکی دیگر از گونه های خیانت در امانت است. مثلا خودرویی به امانت به فرد امین داده میشود و فرد امین با استفاده نادرست موجب تلف کردن و از بین بردن خودرو ميشود .
*مالکیت در خیانت در امانت : *
١-برای تحقق جرم خیانت در امانت، مال امانی باید توسط مالک یا متصرف قانونی (نماینده مالک) به امین سپرده شود. و اگر توسط شخصی غیر از مالک مثلا دزد، به فرد دیگري، سپرده شود، امانت محقق نگرديده است .
٢-همچنین سپردن مال باید از راه های قانونی صورت گرفته باشد پس اگر سارق مال مسروقه (دزدی) را نزد دیگری به امانت گذارد و امین به جای بازگرداندن مال آن را به ضرر سارق (دزد) به صاحب اصلی کالا یا دولت بدهد یا اصلاَ از آن به نفع خود استفاده نماید، مرتکب جرم خیانت در امانت نشده است.
٣-خیانت در امانت زمانی مطرح میشود که فرد (مالک اموال) بتواند اثبات کند که مالک آن مال بوده است و اموال را به فرد یا افرادی به صورت امانت داده است که یا نگهداری نماید و یا براي کارمعینی به مصرف برساند.
سپس فرد امین از انجام وظایفی که به او سپرده شده است امتناع میکند و یا آن را به روش دیگری انجام میدهد.
ارکان تشکیل دهنده خیانت در امانت
هر جرمی از سه رکن تشکیل شده است:
١-رکن مادی: عبارت است از استعمال، تصاحب، اتلاف و یا مفقود كردن مال مورد امانت که می تواند به صورت فعل (انجام دادن کاری )و یا ترك فعل ( انجام ندادن یک کار) باشد.
٢-رکن معنوی: سوء نیت عام و سوء نیت خاص است. سوء نیت عام به معنی انجام عمدی عمل تصاحب، استعمال، تلف یا مفقود نمودن مال موضوع امانت است و سوء نیت خاص یعنی قصد و اراده وارد كردن ضرر به غیر است.
٣-رکن قانونی: ماده ۶۷۴ قانون تعزیرات و قانون مجازات اسلامی
خیانت درامانت سفته وچك :امین، حق واگذاری چک مورد امانت را به دیگری ندارد و در صورت واگذاری آن مرتکب جرم خیانت در امانت می شود.
مثلا زمانیکه قرار است کارگری در یک شرکت و یا کارگاه مشغول کار شود، کارفرما از او چک يا سفته به عنوان ضمانت میگیرد تا در صورت تخلفات و وارد شدن ضرر بتواند آنرا وصول کند.
اگر بدون هیچ دلیلی و در صورتیکه کارگر تمام وظایف خود را به درستی انجام میدهد، کارفرما چک ضمانت را به فرد دیگری منتقل کند و یا قصد وصول آنرا داشته باشد، مرتكب خيانت در امانت شده است.
خیانت در امانت با توجه به لطمه ای که به اعتماد عمومی وارد می کند و بنا به مصلحت – – – > محل متن فهرستجامعه و حفظ نظم عمومی از جمله جرائم غیر قابل گذشت تلقی می گردد و جنبه ی عمومی جرم بر جنبه ی خصوصی آن غالب است. از این رو با رضایت شاکی رسیدگی به جرم متوقف نمی شود و رضایت و گذشت شاکی صرفا می تواند از جهات تخفیف مجازات به شمار آید اگرچه، کارمند دولت مرتکب خیانت در امانت در اموالی که به او سپرده شده است شود ، عمل ارتکابی اختلاس است و در قانون تشدید مجازات مرکبین ارتشاء ، اختلاس و کلاهبرداری مورد اشاره قرار گرفته است و در این قانون مجازات لازم پیش بینی شده است .
*تفاوت خیانت در امانت با سرقت و کلاهبرداری : *
جرم خیانت در امانت در زمره جرایم مقيدقرارميگيردو رفتار مرتکب، منتهی به نتیجه خاصی میشود. بدین ترتیب ورود ضرر به مالک یا متصرف، بر اثر فعل مرتکب، لازمه تحقق خیانت در امانت است.
در کلاهبرداری، نتیجه جرم، بردن مال شخص ديگري است، در حالی که انتفاع کلاهبردار یا فرد مورد نظر وی از آن نیز شرط است اما در جرم خیانت در ورود ضرر به مالک یا متصرف شرط است، حتی اگر خود خائن از مال منتفع نشده باشد.
در کلاهبرداری متهم با توسل به اقدامات متقلبانه، مال شخص ديگري را به دست می‌آورد، در صورتی که در جرم خیانت در امانت زیان‌دیده از جرم، با میل و رضای خود مال خود را در اختیار متهم می‌گذارد.
تفاوت جرم خیانت در امانت با سرقت نیز این است که در سرقت مرتکب مال ديگري رابه طور مخفيانه مي ربايد.
مرتکب خیانت در امانت :
مرتکب جرم می‌تواند شخص حقیقی یا حقوقی باشد؛ البته چنانچه مرتکب شخص حقوقی باشد، در صورت وقوع جرم خیانت در امانت، مدیر موسسه یا شخص حقوقی تحت تعقیب قرار میگیرد.همچنين ،در صورتی که شخصی سبب ارتکاب جرم توسط فرد دیگری شود، طبق قاعده تسبيب ،به عنوان مسبب می‌توان آن را مورد پیگیری قرار داد و به عنوان مداخله غیرمستقیم در ارتکاب جرم، پیگیری قانونی صورت خواهد پذیرفت.
نکته دیگری نیز که باید مورد توجه قرارگیرد، این است که فردی که در جرم خیانت در امانت، مشارکت یا معاونت داشته است نیز مجازات خواهد شد و طبق قانون با او برخورد میشود.
جرایم در حکم خیانت در امانت :
بعضي جرایم از حیث عناصر و ارکان جرم با جرم خیانت در امانت موضوع ماده ۶۷۴ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی متفاوت است اما قانونگذار بنا به مصالحي ،حکم و مجازات خیانت در امانت را بر آنها بار کرده است. مهمترین قوانینی که این اعمال در آنها ذکر شده، عبارت است از:
خیانت در امانت در قانون تصدیق انحصار وراثت.
خیانت در امانت در قانون ثبت اسناد و املاک.
خیانت در امانتدر قانون تجارت.
خیانت در امانت در قانون شرکت‌های تعاونی.
*دادگاه صالح برای رسیدگی به جرم خیانت در امانت :
دادگاهی صلاحیت رسیدگی به جرم خیانت در امانت را دارد که جرم در محدوده صلاحیتی آن به وقوع پیوسته باشد.به عنوان مثال، اگر شخصی یک ماشين را به آقای الف در تهران امانت دهد و این فرد، ماشين را در شهر اصفهان به فروش برساند، دادگاه اصفهان صلاحیت رسیدگی دارد چون جرم خیانت در امانت در اصفهان صورت پذيرفته است.
مراحل شکایت موارد خیانت در امانت:
در صورتیکه قصد شکايت از فردی به دلیل خیانت در امانت را داشته باشید میتوانید مراحل زیر را انجام دهيد.
١-شما میتوانید برای شکایت کیفری، با وکیل خیانت در امانت به صورت تلفنی مشورت کنید.
٢-به دلیل اینکه شکایت کیفری خیانت در امانت نیاز به تنظیم شکوائیه دارد، اگر اطلاعات کافی برای تنظیم شکوائیه ندارید میتوانید به صورت حضوری با وکیل خیانت در امانت مشورت کنید.
۴. شما میتوانید در صورتیکه تمایلی برای حضور در دادگاه و یا وقت کافی برای شکایت ندارید، به وکیل متخصص خیانت در امانت وکالت بدهید که شکایت را انجام دهد.
۵. در صورتیکه قصد داشتید تا وکیل شکایت خیانت در امانت را انجام دهد مدارک زیر را همراه داشته باشید.
مدارک لازم برای شکایت موارد خیانت در امانت :
۱. مدارک شناسایی از قبیل شناسنامه و کارت ملی.
۲. ارائه مدارک و مستندات در خصوص اموالی و یا اسنادی که مال به صورت امانت داده شده است و سپس مورد خیانت در امانت قرار گرفته است.
متن ضخیم
نگارنده : *زهره عالي پور وكيل پايه يك دادگستري و مشاور حقوقي *
موسسه حقوقي دادخواه كيان
با مديريت *: ابراهيم كياني وكيل
** پايه يك دادگستري ومشاور حقوقي *
